Gevolgen van klimaatverandering voor mens en natuur

Gevolgen voor de menselijke samenleving

De optredende klimaatverandering, door de stijgende temperaturen op aarde als gevolg van de broeikasgasemissies, hebben nadelige invloeden op de menselijke samenleving:

de hogere temperaturen leiden tot meer extreem weer in de vorm van hittegolven, zware stormen, hevige regenval of extreme droogte,
extreem weer veroorzaakt dodelijke slachtoffers en aanzienlijke schade aan de infrastructuur,
hittegolven, met hoge maximum temperaturen overdag en 's nachts, nemen toe met als gevolg hogere sterftecijfers,
naast sterfte door hittegolven en extreem weer is er een toename van ziekten door klimaatverandering,
door de hogere temperaturen rukken ziekteverwekkers op naar hogere breedtegraden en naar hogere gebieden,
het wordt waarschijnlijk geacht dat er een verband is tussen de kracht van de orkanen en het broeikaseffect; de verwachting is dat de orkanen in kracht zullen toenemen,
hogere temperaturen en zware stormen leiden tot heviger regenval, met als gevolg overstromingen, bodemerosie en aardverschuivingen,
op andere plaatsen leiden hogere temperaturen tot perioden van droogte met als gevolg problemen met de elektriciteitsopwekking, de watervoorziening, de scheepvaart, bosbranden, minder landbouwopbrengsten en minder toerisme,
wereldwijd wordt de landbouw gemiddeld negatief beïnvloed door klimaatverandering, elk 10 jaar zal de wereldwijde landbouw 1% minder produceren terwijl de bevolking juist toeneemt,
menselijke samenlevingen aan laaggelegen gebieden bij kusten en laaggelegen eilanden lopen gevaar door de stijging van de zeewaterspiegel,
het afnemen en verdwijnen van gletsjers heeft lokaal gevolgen voor de watervoorziening en voor de energievoorziening,
gebieden met permafrost ondervinden schade aan de infrastructuur als gevolg van het ontdooien van het ijs,
het smeltende ijs in hooggelegen berggebieden veroorzaakt rotslawines met dodelijk ongelukken als gevolg.

Samengevat: wereldwijd zijn de gevolgen van klimaatverandering merkbaar. Het smelten van sneeuw en ijs en veranderingen in de hoeveelheid neerslag beïnvloeden op veel plaatsen de beschikbare hoeveelheid water. De voedselvoorziening komt onder druk te staan als landbouwgebieden minder oogsten leveren en visgronden onbruikbaar worden. De positieve gevolgen van klimaatverandering op de landbouw wegen niet op tegen de negatieve gevolgen. Door de veranderende levensomstandigheden ontstaan er vluchtelingenstromen van mensen die naar meer leefbare gebieden trekken. De gevolgen voor de gezondheid lijken wereldwijd nog beperkt. Veel landen zijn onvoldoende voorbereid op extremen in het weer (orkanen, overstromingen, droogte, bosbranden) als gevolg van klimaatverandering. Het extreme weer heeft geleid tot aanzienlijke economische schade [PBL], [IPCC].

Gevolgen voor de natuur

Veranderingen in de landbiosfeer sinds 1970 zijn consistent met de opwarming van de aarde: klimaatzones zijn in beide halfronden naar de polen verschoven en het groeiseizoen, in de gematigde zones van het noordelijk halfrond, is gemiddeld met maximaal twee dagen verlengd per decennium, sinds de jaren 1950. Het klimaat is een sleutelfactor voor elk organisme in de natuur. Vooral de temperatuur en de vochtigheid bepalen welke planten- en diersoorten waar in de natuur voorkomen. De temperatuur speelt een belangrijke rol in allerlei natuurlijke processen, bijvoorbeeld bij het bloeien van planten, het actief worden van insecten, de voortplanting en het trekken van vogels en het rijpen van vruchten. Natuurlijke systemen kunnen sterk beïnvloed worden door klimaatverandering omdat zij zich niet vlug aan snel veranderende omstandigheden kunnen aanpassen. De natuur zal wereldwijd negatieve gevolgen ondervinden van klimaatverandering:

vooral gebieden met gletsjers, koraalriffen, atollen, mangrovebossen en tropische bossen lopen gevaar,
dat geldt ook voor bossen op de hogere breedtegraden (boreale wouden), voor polaire en alpine ecosystemen en voor waddengebieden,
door de hogere temperaturen kunnen sommige exoten (planten- en diersoorten die normaal niet in een gebied voorkomen) zich blijvend in een nieuw gebied vestigen,
de veerkracht van veel ecosystemen zal sterk op de proef zal worden gesteld door de gevolgen van de klimaatverandering,
koraalriffen worden aangetast door de toenemende verzuring en door de hogere temperatuur van het water,
het verspreidingsgebied van planten- en diersoorten verandert; zuidelijke soorten rukken op naar het Noorden vanwege de stijgende temperaturen.

Vooruitzichten. Stijgt de gemiddelde temperatuur op aarde met 1,5 graad, dan wordt verwacht dat 6 procent van de insecten, 8 procent van de planten en 4 procent van de gewervelde dieren de helft van hun leefgebied kwijtraken. Bij een temperatuurstijging van 2 graden wordt dat respectievelijk, 18, 16 en 8 procent. Voor ondiepe koraalriffen kan de halve graad tussen 1,5 en 2 graden het verschil maken tussen een afname van 70 tot 90% en het bijna helemaal verdwijnen van het koraal [IPCC]. In een rapport van de Verenigde Naties, Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services, worden de gevolgen geschetst van menselijk handelen op de natuur. Naast de gevolgen van destructief landgebruik, overbevissing, vervuiling en invasieve soorten heeft de natuur ook lijden onder klimaatverandering. Tot één miljoen planten- en diersoorten dreigen in de komende tientallen jaren uit te sterven [Verenigde Naties].