Economische gevolgen van klimaatverandering

Wonen, werken en voedselvoorziening

De stijgende temperaturen en de daardoor veroorzaakte warmte leidt tot een afnemende arbeidsproductiviteit. Vooral mensen die buiten werken, zoals in de bouw en de landbouw, worden getroffen door hittegolven. Daarnaast worden kinderen en daklozen het slachtoffer. In arme gebieden kunnen mensen zich niet wapenen tegen hittegolven. Onderzoek heeft uitgewezen dat de meeste mensen blijken te wonen in gebieden waar de gemiddelde temperatuur, of rond de 13 of rond de 27 graden ligt. Rond die temperaturen zijn de leefomstandigheden kennelijk het gunstigst. Bij hogere temperaturen dan gemiddeld 13 graden wordt het al gauw te droog. Temperaturen rond 27 graden zijn de gebieden met moessonregens. Als het veel warmer of kouder wordt groeien de landbouwgewassen minder goed, de bodem verdroogt en het vee krijgt het moeilijk. De opwarming van de aarde verdrijft veel mensen van hun plek, inmiddels zijn er dat al 600 miljoen. Bij de huidige opwarming woont aan het einde van deze eeuw al snel één op de drie wereldbewoners op een plek die niet meer optimaal is [Volkskrant], [IPCC].

Klimaatverandering, in de vorm van hogere temperaturen, hittegolven, droogte en wateroverlast, heeft grote invloed op de landbouw en veeteelt en in het verlengde daarvan, op de voedselzekerheid. De oogsten van rijst, tarwe en mais in tropische en gematigde streken nemen af bij hogere temperaturen. Wijngaarden worden gesloten of verplaatsen zich naar het noorden door de stijging van de temperatuur.

Schade door klimaatverandering

Schade door extreem weer

Extreem weer in de vorm van zware stormen, hevige regenval of extreme droogte veroorzaakt altijd veel schade. Schade wordt toegebracht aan gebouwen, aan weg- en spoorverbindingen, aan het elektriciteitsnet. Ook de landbouw en veeteelt ondervinden schade in de vorm van lagere oogsten en doordat vee sterft. Onderstaand wordt de schade gegeven die door extreem weer werd veroorzaakt. In de meest gevallen worden alleen die schade gegeven waarvan de schade in dollar of in euro bekend is.

Schade door zware stormen

De schade door zware stormen wordt veroorzaakt door de zware windstoten die gebouwen en infrastructuur beschadigen. Daarnaast gaan zware stormen ook vaak gepaard met hevige regenval met als gevolg overstromingen, die ook veel schade veroorzaken.

Europa. De zomerstorm Poly veroorzaakte in Nederland in 2023 veel schade vooral door omgevallen bomen. De omvallende bomen vernielde bovenleidingen van het spoor. Er reden geen treinen in Noord-Holland, Flevoland, Friesland, Groningen, Drenthe, delen van Overijssel en delen van Gelderland. In Amsterdam reden geen trams in Amsterdam door veel kapotte bovenleidingen. Het busvervoer werd deels stilgelegd. De storm heeft verder naar schatting voor 10 miljoen euro aan schade veroorzaakt aan woningen, auto's en bedrijfsgebouwen.

Azië. De supercycloon Ampahn, die in 2020 Bangladesh trof, was de heftigste cycloon in 100 jaar. Straten veranderden in rivieren, bomen raakt ontworteld en een stortvloed van 10 m hoog sloeg over het laagland. De aangerichte schade werd geraamd op 13,5 miljard dollar. De tyfoon Yagi trof in 2024 Zuidoost-Azië (Vietnam, Thailand, Laos en Myanmar) met hevige regenval, gevolgd door overstromingen. De tyfoon richtte in Vietnam voor meer dan 3,3 miljard dollar schade aan.

Noord Amerika. De orkaan Katrina, veroorzaakte 2005 in Louisiana (VS) 65 miljard dollar aan schade. De orkaan Irene veroorzaakte in 2011 in de stad New York (VS) een totale schade van 6 miljard dollar. In 2012 veroorzaakte de superstorm Sandy in New Jersey (VS) en de stad New Yorks (VS) veel schade. De zuidpunt van het eiland Manhattan, het financiële centrum van Amerika en van de wereld, zat dagen zonder stroom en stond deels onder water. De totale directe schade en de schade aan economische activiteiten werd geschat op 30 miljard dollar. De orkaan Harvey veroorzaakte in 2017 in Texas (VS), door overstromingen, een totale schade aan bebouwing, raffinaderijen en fabrieken van tenminste 125 miljard dollar. In datzelfde jaar veroorzaakte de orkaan Irma in Florida, door overstromingen en stroomuitval, een schade van 55 miljard dollar. Ook in 2017 veroorzaakte de orkaan Maria in Puerto Rico een schade van 94 miljard dollar. De orkaan Florence veroorzaakte in 2018 aan de oostkust van de Verenigde Staten, door zware windstoten en overstromingen, een schade 22 miljard dollar. De orkaan Laura veroorzaakte in 2018 in Louisiana (VS) voor 14 miljard aan schade. De orkaan Ida veroorzaakte in 2021 in New Jersey (VS) en New Yorks (VS) voor 32 miljard aan schade. In 2024 veroorzaakte twee orkanen, de orkaan Helene en de orkaan Milton, in het zuidoosten van de Verenigde Staten (Florida, Georgia, South en North Carolina en Tennessee) veel schade van respectievelijk 100 miljard en 50 miljard dollar. De verwoesting van de orkaan Helene was groot: huizen en wegen werden weggespoeld door de zware regens of bedolven onder aardverschuivingen, bomen braken af door de zware wind. Hele gemeenschappen werden vernietigd. De orkaan Milton hield voornamelijk huis in Florida. Er was veel schade door omgewaaide elektriciteitsmasten en door bomen die op de elektriciteitslijnen terechtkwamen. Duizenden huizen werden verwoest door tornado's, langs de wegen lagen kilometerslang, gehavende bankstellen, kasten, matrassen en andere huisraad die door het water en de wind waren meegesleurd en onherstelbaar werden beschadigd.

Schade door hevige regenval

De schade door hevige regenval wordt veroorzaakt doordat rivieren het vele water niet meer kunnen afvoeren, met als gevolg overstromingen. Daarnaast veroorzaakt hevige regenval aardverschuivingen en modderstromen die onder andere gebouwen verwoesten.

Europa. In 2013 had Duitsland te maken met hevige regenval, met zware overstromingen tot gevolg. De schade door de overstromingen werd geschat op 12 miljard euro. Door hevige regenval in 2019 in Italië stortte een brug van de A6 in door een aardverschuiving. In 2021 veroorzaakte extreme regenval overstromingen en aardverschuivingen in Duitsland, België en Nederland. De overstromingen richtte grote schade aan. Nergens was de schade in Nederland de schade zo groot als in Valkenburg; 270 horecazaken en 180 winkels hadden wateroverlast. De schade werd geschat op ruim 400 miljoen euro. In Duitsland vond een aardverschuiving plaats die een hele rij huizen met zich meesleurde. Het noorden van Italië werd in 2023 getroffen door hevige regenbuien. Meerdere rivieren traden daardoor buiten hun oevers, de schade liep op tot in de miljarden euro's. Ook in 2023 werden meerdere delen van Slovenië getroffen door extreme regenval. De overstromingen en aardverschuivingen veroorzaakten een enorme schade. Gebouwen, wegen, huizen en bruggen werden beschadigd of compleet verwoest. De schade werd geschat op meer dan 500 miljoen euro. In heel 2023 werden 1,6 miljoen Europeanen getroffen door overstromingen die een schade van 11 miljard euro veroorzaakten. Hevige regenval teisterde in juni 2024 het zuiden van Duitsland met als gevolg hoge waterstanden in rivieren en overstromingen. Het scheepvaartverkeer ondervond hinder van de hoge waterstand op de Rijn omdat vrachtschepen onvoldoende ruimte aan de bovenkant hadden om onder bruggen door te varen. De Rijn is de belangrijkste Europese waterweg voor goederenvervoer, waaronder dat van steenkool, olie, ijzererts en landbouwproducten. Ook in 2024 werd Spanje getroffen door hagelbuien met hagelstenen zo groot als golfballen. De oogsten van paprika's, tomaten en aubergines gingen verloren. De schade aan de oogst wordt geschat op 30 miljoen euro. De omgeving van Valencia werd ook in dat jaar getroffen door hevige regenval met als gevolg zware overstromingen. Door de kracht van het water zijn gevels van huizen ingestort, parkeergarages vol gelopen, bruggen werden meegesleurd door het water. De straten waren daarna bedekt met een centimeters dikke laag modder. De schade was groot en liep in de miljarden euro's.

Azië. In 2020 kampte China met de hevigste regenval in 30 jaar. Meer dan 400 rivieren, in vrijwel het hele land, overstroomden. De economische schade door de overstromingen bedroeg 8,5 miljard dollar. Extreme regenbuien in 2022 in Filipijnen veroorzaakte een schade die geschat werd op 23 miljoen euro. In 2022 werd ook Pakistan getroffen door zware moessonregens met als gevolg de zwaarste overstromingen in de recente geschiedenis van Pakistan. De schade was enorm en bedroeg minstens 30 miljard dollar. Ook India werd in 2022 getroffen door overstromingen die tot een schade leidden van meer dan 1 miljard euro. Zware overstromingen in 2024 vernietigde in Bangladesh 339.000 hectare agrarisch land en bracht 15 miljoen euro schade toe aan de visserij-industrie. Ook in India was veel schade. In beide landen kwam veel vee om door de overstromingen, waardoor families achterbleven zonder bron van inkomsten. In totaal liep de schade in de tientallen miljoenen euro's, de werkelijke schade is vrijwel zeker hoger omdat de schade die veel arme mensen leden, niet bekend was.

Noord- en Zuid-Amerika. De orkaan Harvey in 2017 in Texas (VS), ging gepaard met zware regenval, met als gevolg overstromingen. Dit veroorzaakte een totale schade aan bebouwing, raffinaderijen en fabrieken van tenminste 125 miljard dollar.

Schade door hitte

In Tunesië was het de afgelopen jaren uitzonderlijk droog en heet. Door de hitte en de droogte valt de dadelproductie langzaam aan stil omdat de dadelpalmen dood gaan. Daarnaast blijven door de relatief warme winters insecten in leven. De bladluizen, motten en vooral spintmijten, vreten zich door de dadels heen. Deze aangetaste dadels moeten dan met de hand gescheiden moeten worden van de niet aangetaste dadels.

Schade door droogte

De schade door extreme droogte wordt veroorzaakt doordat oogsten verminderen en vee sterft. Daarnaast heeft droogte, al of niet in combinatie met hittegolven, vaak bosbranden tot gevolg. Beide leidden tot economische schade.

Nederland. Door de droge zomer van 2018 bereikte de Rijn bij Lobith eind oktober het laagste peil ooit. De scheepvaart ondervond ernstige hinder van de droogte. De IJssel en de Rijn waren nauwelijks meer te bevaren; de schepen konden maar voor een derde beladen worden omdat ze anders vast kwamen te zitten. In de IJssel was op een deel de vaargeul zo smal, dat schepen elkaar daar niet konden passeren en op elkaar moesten wachten. De economische schade door de droogte werd geraamd op 900 tot 1.650 miljoen euro. De grootste schade werd geleden in de landbouw en de scheepvaart. Door de lage grondwaterstand in 2018 als gevolg van extreme droogte, droogde het kleipakket waarop huizen zijn gebouwd uit, met verzakking van huizen tot gevolg. Doordat de verzakking niet gelijkmatig is, scheuren muren en vloeren van woningen en worden straten, bruggen, rioleringen en leidingen beschadigd. De totale schade wordt geschat op 2 tot 6 miljard euro voor de komende 30 jaar. De schade aan woningen valt bij nader inzien hoger uit dan verwacht; 80 miljard euro. Ongeveer één miljoen huizen zullen in de komende dertig jaar opnieuw gefundeerd moeten worden. In heel Europa was het in 2022 uitzonderlijk droog, ook in Nederland. Door de lage waterstand in de rivieren konden vrachtschepen in 2022 minder beladen worden en moesten vaker varen, de transportprijs ging omhoog. Veerpondjes over de rivier vielen uit, jachthavens vielen droog. Door de droogte werd overwogen om op de IJssel eenrichtingsverkeer in te stellen. Ook de sluiting van het Twente kanaal werd overwogen. Om het waterniveau in het kanaal op peil te houden werd een batterij pompen neergezet om het water dat wegstroomt, bij het schutten van schepen, weer terug te pompen.

Europa. Door droogte in 2021 in Griekenland werden duizenden bijenkorven door bosbranden verbrandt. Bijen haalden hun honing uit pijnbomenbossen, die ook werden verwoest. Daardoor nam de honingproductie sterk af. De bijenkorfhouders overwegen om hun bijenkorven naar het noorden te verplaatsen. Ze zouden dan tot de eerste klimaatvluchtelingen van Europa horen. In heel Europa was het in 2022 uitzonderlijk droog. De droogte had economische gevolgen. In Duitsland stond het water in de rivieren zo laag dat schepen nog maar met halve ladingen steenkool konden varen. Nabij Koblenz was de Rijn onbevaarbaar omdat het waterpeil lager was dan 40 cm. Aan de binnenvaart op de Duitse Rijn wordt jaarlijks ongeveer 80 miljard euro verdiend, honderden miljoenen tonnen vracht worden over de Rijn vervoerd. Hoe lager het water, hoe lichter de schepen beladen moeten worden om niet vast te lopen op de bodem. Door de lagere belading moesten ook in Duitsland de schepen vaker varen en liep de vrachtprijs op. Door de problemen met de steenkoolaanvoer werd de stroomproductie van twee kolencentrales verminderd. In Frankrijk leidde hitte en droogte tot problemen bij kerncentrales die maar een beperkte hoeveelheid water uit rivieren konden gebruiken om hun reactoren te koelen. Waterkrachtcentrales In Frankrijk en Italië draaiden op beperkt vermogen door de lage waterstanden in stuwmeren. Door de lagere elektriciteitsproductie met kern- en waterkrachtcentrales stegen de prijzen voor elektriciteit. Er heerste in 2022 ook extreme droogte en een verzengende hitte in het noorden van Italië. De Italiaanse rivier de Po was bijna helemaal opgedroogd. De lage waterstand had gevolgen voor het drinkwaterverbruik, de landbouw en de flora en fauna. De boeren op de Povlakte hebben in 2022 minstens 6 miljard euro verloren door de droogte. De tuin water geven of een auto wassen met drinkwater werd niet meer toegestaan. In het begin van 2023 zette de droogte in het noorden van Italië zich door. Een deel van de waterkrachtcentrales werd buiten bedrijf gesteld. Spanje zuchtte in 2023 weken onder droogte en hitte. Onder andere de oogst van olijven viel erg tegen.

Afrika. Droogte in Afrika heeft ernstige economische gevolgen voor de landbouw en veeteelt. Oogsten mislukken en vee sterft door de droogte.

Midden-Oosten. De extreme droogte van de laatste jaren in Iran heeft economische schade toegebracht aan de pistachenotenteelt. Meer dan 15% van de pistachenotenbomen in de provincie Kerman is inmiddels afgestorven. Grote delen van een moerasgebied in zuidelijk Irak waren in 2022 opgedroogd met grote gevolgen voor de plaatselijke economie en de voedselvoorziening.

Azië. In grote delen van China was het in 2022 uitzonderlijk droog. De bassins van zijn viskwekerijen stonden ook droog met nadelige gevolgen voor de visopbrengst. In India werd in dat jaar een slechte oogst van rijst verwacht, veroorzaakt door zowel droogte als verwoestende moessonregens. De regering stelde een export verbod in op witte rijst. De prijs van rijst steeg.

Noord- en Zuid-Amerika. In Brazilië vielen in 2023 en in 2024, door uitzonderlijke droogte en hitte, in het westelijk deel van het Amazone regenwoud sommige rivieren bijna droog. De Rio Negro bereikte zijn laagste peil in 121 jaar. Door de lage waterstand in de rivieren dreigde er een humanitaire crisis voor de meer dan 40 miljoen mensen die rondom de Amazone leven. Zij zijn van de rivieren afhankelijk voor drinkwater, persoonlijke hygiëne en transport. Dorpen worden geïsoleerd omdat het vervoer alleen plaatsvindt over de rivieren. Bijvoorbeeld graantransporten kunnen niet plaatsvinden omdat de waterstand In de rivieren zo laag is. Verder warmden de rivieren, door de lage waterstanden, sterk op, tot wel 39 graden, waardoor veel vissen stierven

Schade aan de economische sectoren

Schade door het gebruik van fossiele brandstoffen

Volgens een boek van het IMF is de schade veroorzaakt het gebruik van fossiele brandstoffen, als gas, olie en steenkool, enorm. De schade aan het milieu en aan de menselijke gezondheid wordt veroorzaakt door stormen, droogten en extreme regenval, als gevolg van klimaatverandering. Daarnaast leidt het stoken van fossiele brandstoffen, vooral van steenkool, tot luchtverontreiniging. Deze heeft een schadelijk effect op de menselijke gezondheid. De schade aan het milieu en aan de menselijke gezondheid wordt niet door de gebruikers van fossiele brandstoffen betaald maar door de maatschappij en is eigenlijk een verborgen subsidie aan deze gebruikers. Met deze subsidie is volgens het IMF in 2015 wereldwijd een bedrag van 5300 miljard dollar gemoeid.

Verzekeringssector

De schade door natuurrampen in de vorm hevige stormen, hevige regenval, droogte, bosbranden, die de verzekeringsbranche waarneemt, neemt sterk toe. De schade door het weer is in de laatste decennia vervijftienvoudigd. De orkaan Katrina kostte in 2005 de verzekeraars meer dan 62 miljard dollar. In 2008 bedroeg de verzekeringsschade in het Caribische gebied en de VS, door de orkanen Ike en Gustav, 20 miljard dollar. Het jaar 2008 was, naast 2005 en 1995, een van de kostbaarste voor verzekeraars. De storm Sandy in 2012 kostte de verzekeraars 20 tot 25 miljard dollar. De kosten voor verzekeraars worden in Florida veel te hoog door het toenemende extreme weer. In 2017 bedroeg de schade wereldwijd 350 miljard dollar, vooral veroorzaakt door de zware orkanen die de Verenigde Staten teisterden. De laatste twee orkanen Helene en Milton hebben veel schade aangericht. De kosten van stormen, zware regenval, overstromingen en hittegolven, nemen voor verzekeraars, al enkele decennia, jaarlijks met 5 tot 6% toe. Door de hoge schadekosten verlaten veel verzekeraars Florida en als er polissen worden aangeboden, worden zeer hoge premies gevraagd voor een uitgekleed dekkingspakket. Veel huiseigenaren kunnen de premie vaak niet meer opbrengen in een bepaald gebied en vertrekken uiteindelijk. Door de extreme weersomstandigheden als gevolg van klimaatverandering laait in de VS de discussie op over de leefbaarheid in risicogebieden. De keuzes die verzekeringsmaatschappijen maken zijn daar een goede indicator van [IPCC], [Volkskrant].

Toerisme

De stijgende temperaturen hebben ook consequenties voor de toeristenindustrie in Europa; door hoge temperaturen en bosbranden kunnen toeristen de regio's rond de Middellandse zee gaan mijden. In Griekenland heersten in 2021 zware bosbranden. De toeristische sector kreeg een klap omdat toeristen gebieden met bosbranden verlieten. In Turkije ontstonden in 2021, meer dan tweehonderd bosbranden, aangewakkerd door de harde wind. Duizenden mensen werden geëvacueerd, waaronder toeristen, dorpen en kuuroorden werden ontruimd. In het zuidwesten van Frankrijk werden door hevige bosbranden in 2022 tienduizenden inwoners en vakantiegangers geëvacueerd, 17 huizen werden verwoest, vijf campings werden totaal vernietigd, andere campings werden ontruimd. In 2023 werden door de bosbranden in Griekenland, onder andere op de eilanden Rhodos, Corfu en Evia, 20.000 personen, merendeels vakantiegangers, geëvacueerd. Het water in Lake Mead in Verenigde Staten stond abnormaal laag, daardoor nam het toerisme af waardoor inkomsten worden gemist [Volkskrant].

Wintersport

Klimaatverandering zal enorme gevolgen hebben voor het skitoerisme in Europa voorspellen onderzoekers. Bij een opwarming van de aarde van 2 graden boven het pre-industriële niveau is er volgens de onderzoekers een groot risico op een tekort aan sneeuw bij ongeveer de helft van de skigebieden in 28 Europese landen. Als er steeds meer pogingen worden ondernomen om het skitoerisme gaande te houden met behulp van kunstsneeuw, zal dit de vraag naar water en energie verhogen, wat leidt tot meer CO₂-emissies. Dit versnelt de klimaatverandering. De omvang en het aantal Europese skigebieden zullen naar verwachting afnemen als gevolg van afnemende sneeuwbedekking in de meeste berggebieden. Voor veel getroffen berggebieden kan een overstap naar andere vormen van toerisme daarom zowel economisch als milieutechnisch zinvoller zijn [Weer on Line].

In Spanje bestaat de vrees dat skipistes tot 2 km hoogte niet overeind te houden zijn, de lager gelegen skigebieden dreigen te moeten sluiten. De economie in de Alpen is nauw verweven met de wintersport. Veel ski-oorden kampen met een tekort aan natuurlijke sneeuw, wat ten koste gaat van het toerisme. Er worden maatregelen genomen om de sneeuw te behouden. Niettemin zal het skiseizoen op den duur, door de temperatuurstijging, weken korter gaan duren. Zelfs als de opwarming beperkt wordt, zal het sneeuwdek in de Alpen aan het einde van deze eeuw met de helft zijn afgenomen of soms zelfs helemaal zijn verdwenen. De economie en de samenleving van regio's in de Alpen, die sterk afhangen van wintersport, zullen nadelen ondervinden van de temperatuurstijging [Volkskrant]

Wereldwijd wordt er een aanzienlijke toename verwacht van skigebieden die aan het eind van de eeuw volledig sneeuwvrij zullen zijn. Bij een hoge uitstoot van broeikasgassen zal 30% van de huidige wintersportgebieden tegen het eind van de eeuw sneeuwvrij zijn en bij nog eens 20% zal het aantal dagen met sneeuw halveren. In de Europese wintersportgebieden zal het aantal dagen met sneeuwbedekking met gemiddeld 42% afnemen tot onder de 150 dagen. Bij een streng klimaatbeleid kan dat beperkt blijven tot 180 dagen, nog steeds ruim een maand minder dan het gemiddelde van 220 dagen aan het eind van de vorige eeuw [Weer on Line].

Oogsten en bosbranden in Australië

In Australië gaat klimaatverandering veel geld kosten. De Australische regering waarschuwde in 2023 dat de opwarming van de aarde toekomstige oogsten bedreigt. De oogstopbrengst kan tegen 2063 maar liefst 4 procent lager uitkomen als er geen actie wordt ondernomen om klimaatverandering tegen te gaan. Jaarlijks kunnen de kosten dan oplopen tot 1,8 miljard Australische dollar (ruim 1 miljard euro). Daarnaast gaan de uitgaven voor de bestrijding van natuurrampen al jarenlang sterk omhoog. De enorme bosbranden van 2019 en 2020 en de overstromingen van oktober 2022 kostten de Australische economie ieder ongeveer 1,5 miljard dollar. In 2022 heeft de regering ongeveer 2,5 miljard dollar moeten uitgeven aan herstelwerkzaamheden. Dat was ruim zeven keer zoveel als er in 2017 en 2018 werd uitgegeven [Volkskrant], [Weer on Line].