Hevige regenval, wateroverlast en overstromingen

Regenval en droogte

De kans op extreme regenval neemt door klimaatverandering. Warme lucht houdt meer water vast, elke graad opwarming betekent dat de atmosfeer 10% meer water kan opnemen. Bovendien stijgen wolken die meer water dan bevatten sneller op, waardoor ze sneller uitregenen en hun neerslag in kleiner gebied laten vallen. Deze lokale hevige regenval leidt tot wateroverlast in de vorm van onder andere overstromingen en aardverschuivingen, met alle gevolgen van dien.

De frequentie en intensiteit van zware neerslag zijn sinds het jaar 1950 toegenomen boven de meeste landoppervlakken. In Zuid-Azië, Oost-Azië en West-Afrika nemen de moessonregens toe als gevolg van opwarming door broeikasgasemissies. De toename van de wereldwijde landmoessonregens sinds 1980, is ook het gevolg van toenemende broeikasgas-concentraties. De toename wordt enigszins tegengegaan als gevolg van koeling door de, door de mens, veroorzaakte aerosolemissies in de 20^e eeuw in Europa en Noord-Amerika. De heviger regenval, als gevolg van klimaatverandering, leidt tot overstromingen, bodemerosie en aardverschuivingen in gebieden op aarde, met ernstige gevolgen voor de menselijke samenleving. In andere gebieden, vooral in sommige tropische en subtropische regio's, zijn er langere en intensere perioden van droogte [IPCC].

Zware regenval wereldwijd

Onderstaande tabellen geven een overzicht van zware regenval die, de laatste jaren, diverse werelddelen heeft getroffen en wat de gevolgen van de regenval waren. Ook in Nederland komen sinds de jaren '80 meer heviger regenbuien voor dan vroeger.

In 2019 stonden in Groot Brittannië, Yorkshire, Wocestershire en Zuid-Wales onder water door hevige regenval tijdens de storm Dennis. In Italië stond in 2019 heel Venetië onder water door hevige regenval, opstuwend water en de stijgende zeespiegel. Ook het gebied rond Turijn had last van hevige regenval. In 2021 veroorzaakte hevige regenval overstromingen in het stroomgebied van de Maas, de Ahr, de Ruhr en de Erft. Het noordoosten van België werd zwaar getroffen. In Luik in werd veel schade aangericht. Twaalf dagen hierna werd Dinant getroffen door hevige regenval. Modderstromen drongen huizen in, sleurde auto's mee en verwoestte wegen. In 2021 werd ook het westen van Duitsland bij Keulen zwaar getroffen. In datzelfde jaar werd in Italië het eiland Sicilië getroffen door hevige regenval. In twee dagen viel er 265 mm regen, bijna een derde van wat normaal in een jaar valt. Zware regenval in het noorden van Turkije leidde in 2021 tot hevige overstromingen. Watermassa's kolkten door de straten, vernielde wegen, bruggen, en huizen en sleepten van alles mee, van auto's tot bomen, dieren en huisraad. In Italië in de provincie Ancona kwam in 2022, op sommige plekken, twee keer zoveel regen naar beneden als anders in de hele zomer. Het waterpeil van de rivier de Misa steeg in een paar uur tijd van 21 naar 500 cm Hevige regenval op Ischia, een eiland voor de kust van Napels, leidde tot een enorme aardverschuiving. Het was de zwaarste regenval in 20 jaar tijd, in zes uur vielen er 12,6 cm regen. Het noorden van Italië werd in 2023 getroffen door hevige regenbuien. De stortregens volgden na maandenlange droogte, waardoor de grond het water minder goed kon absorberen. Meerdere rivieren traden daardoor buiten hun oevers. De schade liep op tot in de miljarden euro's. Ook het uitgedroogde Spanje werd in 2023 getroffen door zware regenval. Ondanks de stortbuien is Spanje op weg naar de droogste zomer sinds het begin van de metingen in 1961. Hoewel de buien lokaal verlichting bieden tegen de droogte, zijn er ook regio's waar het droog blijft. In september 2024 heerste in het midden van Europa (Polen , Tsjechië, Oostenrijk en Roemenië) extreem weer in de vorm van hevige regenval. In enkele dagen tijd viel een derde van de hoeveelheid regen die normaal in een jaar valt. Daardoor traden rivieren buiten hun oevers, met zware overstromingen tot gevolg [Volkskrant], [Weer on Line].

Hevige regenval leidde in 2008 tot overstromingen van de Zambezi rivier in Mozambique. In Jordanië leidde in 2018 extreem zware regenval, in de bergachtige omgeving van de Dode Zee, tot plotselinge optredende vloedgolven. De cycloon Idai heeft in 2019 zware verwoestingen aangericht in Mozambique, Malawi en Zimbabwe. De cycloon ging gepaard met hevige regenval. Door overstromingen kwamen grote gebieden, meer dan 3000 vierkante kilometer, onder water te staan. De regenval in Zuid-Afrika in 2022 was de zwaarste in ruim 60 jaar en leidde tot zware overstromingen. Bruggen stortten in, wegen werden verwoest en veel woningen gingen verloren, vooral in het oosten van het land. Hevige regenval leidde in 2023 in Rwanda en de Democratische Republiek Congo tot overstromingen, aardverschuivingen en modderstromen. In 2024 werden de Verenigde Emiraten en Oman getroffen door noodweer. In korte tijd viel er evenveel regen als er normaal in een jaar valt. De zware regenval leidde tot overstromingen [Volkskrant], [Weer on Line]

De watersnoodramp die Pakistan in 2010 trof heeft tot een grootschalig herbebossingsprogramma geleid. Tot 2023 worden ruim tien miljard bomen geplant. De bossen slaan CO₂ op, houden water vast en remmen overstromingen af. Ook China kampt enerzijds met overstromingen en anderzijds met droogte die een bedreiging kunnen vormen voor de voedselvoorziening. Als gevolg van extreme regenval en een zware tyfoon vonden in het stroomgebied van de Yangtze in 2016 de hevigste overstromingen plaats sinds 1998. In 2020 viel in Bhutan, Bangladesh, Noordoost-India, Myanmar en Nepal meer dan 200 mm regen in 24 uur. Ook in 2020 werd het eiland Kyushu in Japan getroffen door ongekend noodweer met hevige slagregens. Er werd een recordhoeveelheid van 98 mm regen per uur gemeten. Ook in 2020 kampte China met de hevigste regenval in 30 jaar. Nooit eerder, sinds de start van de metingen in 1961, werden op zoveel plekken, zulke hoge waterniveaus gemeten. De regenval in 2021 in India rond Mumbai (Bombay) was de heftigste in de laatste 40 jaar. De zware regen leidde tot overstromingen die veel schade veroorzaakten. In 2022 werd Pakistan getroffen door zware moessonregens met als gevolg de zwaarste overstromingen in de recente geschiedenis van Pakistan. Het regende in de zuidelijke provincies 7 tot 8 keer meer dan normaal tijdens de maand augustus. Normaal valt er in 141 mm nu was dat 372 mm. Rivieren traden buiten hun oevers door een combinatie van veel regen en, door hoge temperaturen, snel smeltende gletsjers. De schade was enorm en bedroeg minstens 30 miljard dollar. Pakistan denkt 16 miljard dollar nodig te hebben voor de wederopbouw van het land. In 2024 veroorzaakten hevige regenval en grote hoeveelheden smeltwater zware overstromingen in het zuiden van Rusland en het noorden van Kazachstan. De grote hoeveelheden smeltwater waren het gevolg van ongewoon hoge temperaturen in het Oeralbergte. De waterstanden in de rivieren bereikten recordhoogten. In de Chinese provincie Guangdong, in het zuidoosten van het land, traden in 2024 door zware regenval grote rivieren en meren buiten hun oevers. Er werden waterstanden bereikt die slechts eens in de vijftig jaar voorkomen. Ze veroorzaakten gevaarlijke overstromingen. Hevige regenval in India en Bangladesh leidden in 2024 tot zware overstromingen. Op sommige plaatsen viel in één dag meer dan 200 mm regen [Volkskrant], [Weer on Line].

Orkanen gaan vaak ook gepaard met zware regenval en overstromingen. In 2017 werd, in de Verenigde Staten, de staat Texas getroffen door de orkaan Harvey. Deze orkaan verplaatste zich heel langzaam waardoor het langdurig bleef regenen en de hoeveelheid regen plaatselijk sterk toenam. De orkaan bleef uiteindelijk drie dagen boven Houston hangen met stortregens, die tot overstromingen leidden. In 2021 hield de orkaan Ida huis in Louisiana. De orkaan ging gepaard met hevige neerslag, tornado's en talrijke overstromingen en modderstromen. De uitlopers van de orkaan Ida hebben in de staten New Jersey en New York tot noodweer en wateroverlast geleid [Volkskrant], [Weer on Line].

Naast ernstige droogte met bosbranden tot gevolg, heeft Australië ook te kampen met hevige regenval met als resultaat overstromingen. Bij hevige regenval, in 2022 in het zuidoosten, stond het water in sommige rivieren hoger dan ooit. Het waterpeil van de rivier Goulburn, ongeveer 100 kilometer ten noorden van Melbourne, oversteeg de recordhoogte van 7,64 meter die in 1974 werd gemeten. In 2023 onderging Auckland in Nieuw Zeeland de natste dag ooit, in een dag viel 249 millimeter regen [Weer on Line].

Gevolgen voor de menselijke samenleving

In alle bovengenoemde gebieden had de bevolking ernstig te leiden onder de hevige regenval. De mensen ter plaatse werden getroffen door overstromingen, modderstromen en aardverschuivingen. Er vielen veel dodelijke slachtoffers door de regenval.

Verwachtingen voor de regenval

De hoeveelheid water, die lucht maximaal kan bevatten, neemt met ongeveer 7% toe als de temperatuur een graad stijgt. Het is daardoor zeer waarschijnlijk dat, bij een extra opwarming van de aarde, de neerslag in de meeste gevallen heftiger zal worden en vaker zal voorkomen in de meeste regio's. De neerslag zal naar verwachting toenemen in de hoge breedtegraden, de equatoriale Stille Oceaan en delen van de moessongebieden, maar nemen af over delen van de subtropen en beperkte gebieden in de tropen. Het deel van de wereldwijde gebieden, dat waarneembare stijgingen of dalingen van de seizoensgemiddelde neerslag zal ondervinden, zal naar verwachting toenemen. De moessonneerslag zal naar verwachting op middellange tot lange termijn op wereldschaal toenemen, in het bijzonder in Zuid- en Zuidoost-Azië, Oost-Azië en West-Afrika, met uitzondering van de verre westelijke Sahel. Het moessonseizoen zal naar verwachting later beginnen in Noord- en Zuid-Amerika en West-Afrika en later eindigen in West-Afrika. Voor West-Europa wordt verwacht dat er vaker extreme regenval zal voorkomen; dit zal leiden tot ernstige overstromingen. De kans op een dergelijke extreme gebeurtenis is door klimaatverandering met een factor 1,2 tot 9 toegenomen. De intensiteit van de regenval is met 3 tot 19% toegenomen [IPCC], [Volkskrant].