Hevige regenval en de gevolgen voor de menselijke samenleving

Hevige regenval

Het optreden van heviger regenval heeft nadelige gevolgen voor de menselijke samenleving. De landbouw en veeteelt kunnen, naast de gevolgen van hogere temperaturen, te lijden krijgen van te veel of juist te weinig water, vooral in tropische en subtropische gebieden [IPCC].

Wereldwijd eist zware regenval veel meer levens dan bijvoorbeeld onweer of stormen. Jaarlijks komen tussen de 3.000 en 10.000 mensen om bij overstromingen. Het gemiddeld aantal mensen dat per ramp omkwam, nam in de afgelopen 50 jaar sterk af, van ongeveer 300 tot gemiddeld 30 begin jaar 2020. Landen zijn er beter in geslaagd overstromingen geheel of gedeeltelijk te voorkomen en mensen tijdig te waarschuwen. De materiële schade van wateroverlast wordt wel groter [Volkskrant].

Hevige regenval kan overal op aarde wateroverlast veroorzaken, in bergachtige gebieden echter kan zware regenval zeer gevaarlijk zijn. Bij aanhoudende zware regenval op berghellingen komt het water in het dal bij elkaar. Kleine riviertjes veranderen daardoor in grote snelstromende rivieren. Is de berghelling bedekt met grond dan kan een deel van de regen nog in de bodem zakken, maar op rotsachtige hellingen stroomt het water ongehinderd naar beneden. Hevige neerslag kan ook grond meenemen van hellingen, vooral als er weinig bomen staan. Hierdoor kunnen gevaarlijke modderstromen ontstaan, die zich met hoge snelheden verplaatsen, tot wel 80 km/uur. Vluchten voor de stroom is dan vaak niet mogelijk. Grote modderstromen zijn in staat wegen en huizen te bedelven onder een dikke laag modder. Zware regenval op berghellingen kan ook aardverschuivingen veroorzaken doordat het water de grond zwaar en instabiel maakt. Bij een aardverschuiving komt grond over een groot gebied plotseling in beweging, compleet met bomen en losse rotsen. Als een aardverschuiving een dorp of stad treft zijn slachtoffers meestal onvermijdelijk. Aardverschuivingen kunnen overgaan in puin- en modderstromen. Dit gebeurde bijvoorbeeld tijdens de Vargas-tragedie; één van de grootste natuurrampen van de afgelopen decennia. In de periode van 14 tot 16 december 1999 viel in deze bergachtige regio aan de kust van Venezuela bijna 1000 mm regen in amper 50 uur. Meerdere dorpen werden compleet of deels bedekt door modder en puin. Op sommige plekken was de afzetting tot wel 5 meter dik. Over het aantal slachtoffers is nog steeds onduidelijkheid, maar het gaat om enkele tienduizenden [Weer on Line].

Zware regenval wereldwijd en de gevolgen daarvan voor mensen

Diverse werelddelen zijn de laatste jaren getroffen door zware regenval. Ook Nederland heeft te leiden van zware regenval. Onderstaande tabellen geven een overzicht van de gevolgen van de regenval, voor de mensen die in de gebieden en daarbuiten leven. Deze mensen leden onder wateroverlast, overstromingen en modderstromen.

Het zuiden van Frankrijk werd in 2018 getroffen door hevige regenval. Rivieren overstroomden, onder andere rond het toeristische vestingstadje Carcassonne. Het stadje Trèbes werd het zwaarst getroffen. Bruggen werden door het water weggeslagen, steden en dorpen liepen onder water. In sommige plaatsen reikten het water tot aan de eerste verdieping van huizen. In een deel van de regio viel de elektriciteit uit. In de herfst van 2018 werd Italië werd getroffen door noodweer. Meer dan 14 miljoen bomen werden ontworteld. In 2019 stond heel Venetië onder water. Het gebied rond Turijn had last van hevige regenval, een deel van de brug in de autosnelweg A6 stortte in door een aardverschuiving. België werd in 2021 getroffen door zware overstromingen in het stroomgebied van de Maas met aanzienlijke schade tot gevolg, vooral in Luik. Mensen uit duizenden woningen werden geëvacueerd, tienduizenden mensen zaten zonder stroom en wegen en spoorbanen werden weggespoeld. Twaalf dagen hierna werd Dinant getroffen door hevige regenval. Modderstromen drongen huizen in, sleurde auto's mee en verwoestte wegen. Ook in 2021 werd in Duitsland een gebied rond Keulen getroffen door zware overstromingen. In Erftstadt vond een aardverschuiving plaats die een hele rij huizen met zich meesleurde. Hevige regenval in 2021 in het noorden van Turkije leidde tot hevige overstromingen waarbij de infrastructuur dusdanig werd verwoest dat ze niet meer te gebruiken was. Tijdens hevige regenval in Griekenland in 2022 werden op Kreta minstens negen auto's meegesleurd door het water. Een vrouw werd uit een auto gered die in zee belandde. In Italië in de provincie Ancona verdronken in 2022 door buitengewone regenval zeker negen mensen door overstromingen en modderstromen. Minstens 50 inwoners belandde in het ziekenhuis met onderkoelingsverschijnselen en botbreuken. Hevige regenval op Ischia, een eiland voor de kust van Napels, leidde tot een enorme aardverschuiving. Daardoor raakten huizen en auto's bedolven onder een grote laag modder en stenen, andere auto's belandden in zee. Zeker vier mensen zijn aan de gevolgen overleden. Het noorden van Italië werd in 2023 getroffen door hevige regenbuien. Het dodental door de overstromingen in het noorden van Italië liep op tot zeker 15. Tienduizenden mensen werden in veiligheid gebracht. Ook meerdere delen van Slovenië werden getroffen door extreme regenval. Dorpen werden geëvacueerd, er zaten 16.000 huishoudens zonder stroom. Honderden gebouwen liepen onder water. Talloze wegen, een aantal grensovergangen, een bergpas en enkele spoorverbindingen werden afgesloten. De overstromingen en aardverschuivingen veroorzaakten een enorme schade. Gebouwen, wegen, huizen en bruggen werden beschadigd of compleet verwoest. De schade werd geschat op meer dan 500 miljoen euro. De Alpen werden in 2023 ook getroffen door hevige regenval met als gevolg overstromingen, aardverschuivingen en modderstromen. Met name in het zuiden van Zwitserland, in het noorden van Italië, in delen van Zuid-Duitsland, in het westen van Oostenrijk en in de Franse Alpen is erg veel regen gevallen. In Frankrijk vond een enorme aardverschuiving plaats waardoor er geen treinen konden rijden tussen Frankrijk en Italië. Een aantal wegen werd geblokkeerd. In Oostenrijk werden wegen en spoorwegen afgesloten door aardverschuivingen en modderstromen. Veel bruggen werden afgesloten vanwege het hoge water. De inwoners van een paar kleine dorpen werden geëvacueerd. In Zwitserland heeft een aardverschuiving verschillende huizen bedolven en verwoest. Hevige regenval teisterde in juni 2024 het zuiden van Duitsland met als gevolg hoge waterstanden in rivieren en overstromingen. Het scheepvaartverkeer ondervond hinder van de hoge waterstand op de Rijn omdat vrachtschepen onvoldoende ruimte aan de bovenkant hadden om onder bruggen door te varen. De Rijn is de belangrijkste Europese waterweg voor goederenvervoer, waaronder dat van steenkool, olie, ijzererts en landbouwproducten. In september leidden zware overstromingen in het midden van Europa (Polen, Tsjechië, Oostenrijk en Roemenië) tot 21 doden. Auto's werden door het kolkende water meegesleurd, huisraad lag verspreid over de straten. Er was geen elektriciteit, geen gas, geen schoon water en overal was modder [Volkskrant], [Weer on Line].

Uit internationaal onderzoek blijkt dat in West-Europa vaker extreme regenval zal voorkomen wat zal leiden tot ernstige overstromingen. De kans op een dergelijke extreme gebeurtenis is door klimaatverandering met een factor 1,2 tot 9 toegenomen. De intensiteit van de regenval is met 3 tot 19% toegenomen. De overstromingen, na hevige regenval in 2021, in Nederland, Duitsland en België hebben de verzekeraars 13 miljard dollar gekost, de economische schade bedroeg 40 miljard dollar. In 2023 werden 1,6 miljoen Europeanen getroffen door overstromingen. Een op de zes rivieren bereikte een stand die normaal maar eens in de 20 jaar voorkomt. Bij de overstroming vielen 44 dodelijk slachtoffers en het hoge water veroorzaakte een schade van 11 miljard euro [Volkskrant].

In Afrika hebben weerextremen, in de vorm van droogte en overstromingen, een grote invloed op de economie, de natuur, ecosystemen, levensgemeenschappen en de menselijke gezondheid. Bij overstromingen in 2008 van de Zambezi rivier in Mozambique moesten veel mensen hun huis ontvluchten. In 2018 leidde extreem zware regenval in Jordanië, in de bergachtige omgeving van de Dode Zee, tot plotselinge vloedgolven, die tenminste 18 mensen het leven kostte. De cycloon Idai heeft in 2019 grote verwoestingen aangericht in Mozambique, Malawi en Zimbabwe. Door de regenval en de overstromingen kwamen grote gebieden, meer dan 3000 vierkante kilometer, onder water te staan. Er vielen naar schatting meer als duizend doden, honderdduizend mensen verloren hun woning en andere bezittingen. Meer dan anderhalf miljoen mensen in de drie landen hadden te lijden van de orkaan en hadden hulp nodig. De regenval in Zuid-Afrika in 2022 was de zwaarste in ruim 60 jaar en leidde tot overstromingen. Er vielen tenminste 395 doden, duizenden mensen verloren hun woning, bijna 41.000 mensen werden getroffen door de overstromingen. Vooral de stad Durban en omgeving werden zwaar getroffen. Niger en Nigeria werden in 2022 door maanden van hevige regenval getroffen, met overstromingen tot gevolg. Deze kostten 800 mensen het leven, 1,3 miljoen mensen sloegen op de vlucht. Ongeveer 200.000 huizen werden verwoest. De watersnood trof ongeveer 15 miljoen mensen. Een deel van de oogst ging verloren, waaronder rijst en andere belangrijke voedselgewassen. Hevige regenval leidde in 2023 in Rwanda en de Democratische Republiek Congo tot landverschuivingen waardoor dorpen werden overspoeld, huizen en akkers werden verwoest. In 2024 werden de Verenigde Emiraten en Oman getroffen door veel regen met zware overstromingen tot gevolg. Delen van snelwegen liepen onder water, het vliegveld Dubai stond blank. Winkels en scholen werden gesloten. In Oman kwamen zeker 18 mensen om het leven [Volkskrant], [Weer on Line].

In 2010 werd Pakistan getroffen door een watersnoodramp die een vijfde deel van het land onder water zette en miljoenen mensen trof. Het land is bezig met een grootschalig herbebossingsprogramma, tot 2023 worden ruim tien miljard bomen geplant. Tienduizenden werkloze Pakistanen worden daarvoor ingezet, tegen een kleine vergoeding. Daarmee kunnen ze hun gezinnen onderhouden en dragen tegelijkertijd bij aan een beter klimaat. In de Filipijnen leidde de krachtige tyfoon Bopha in 2012 tot een hoog dodental, wat het gevolg was van de hoge windsnelheden (meer dan 210 kilometer per uur) en van hevige regenval, die leidde tot aardverschuivingen en overstromingen. In 2005, 2017 en 2021 leidde in India hevige regenval rond Mumbai (Bombay) tot overstromingen, die veel schade veroorzaakten. De regenval in 2021 was de hefstigste in de laatste 40 jaar. Ook China kampt enerzijds met overstromingen en anderzijds met droogte die een bedreiging kunnen vormen voor de voedselvoorziening. Door een zware tyfoon, die gepaard ging met extreme regenval, vonden in het stroomgebied van de Yangtze in 2006, de hevigste overstromingen plaats sinds 1998. De economische schade bedroeg 5 miljard euro, de oogst op 1,9 miljoen hectare landbouwgrond ging verloren. Japan had in 2018 te leidden onder hevige regenval. Hele delen van het zuidwesten van Japan stonden onder water, aardverschuivingen zorgden voor veel overlast. In 2020 viel in Bhutan, Bangladesh, Noordoost-India, Myanmar en Nepal meer dan 200 mm regen in 24 uur. Minstens 90 mensen kwamen om het leven en er werd veel schade aangericht. Ook in 2020 kampte China met de hevigste regenval in 30 jaar. Meer dan 400 rivieren, in vrijwel het hele land, overstroomden. De economische schade door de overstromingen bedroeg 8,5 miljard dollar. In 2021 werd de provincie Henan in China getroffen door zware regenval. Dorpen en steden liepen onder water. De economische schade was immens. Er werd een recordhoeveelheid van 98 mm regen per uur gemeten. Dit leidde tot overstromingen en aardverschuivingen. Hele woonwijken kwamen onder water te staan. In 2022 werd Indonesië, het noorden van Sumatra, getroffen door hevige regenval. Meerdere rivieren traden buiten hun oevers. Vier mensen vonden de dood toen hun auto werd meegesleurd door een vloedgolf. Pakistan werd ook in 2022 getroffen door zware overstromingen. Meer dan 33 miljoen mensen werden getroffen, 15% van de hele bevolking, er vielen zeker 1500 doden, waaronder veel kinderen. Ongeveer 8.000 vierkante kilometer aan landbouwgrond werd verwoest. Bijna 1 miljoen stuks vee werd gedood, een deel van de oogst werd vernietigd. Honderden de dorpen werden weggespoeld, waarbij bijna 2 miljoen huizen werden beschadigd of verwoest. Belangrijke infrastructuur werd vernietigd. Meer dan 12.700 km aan wegen werd beschadigd, evenals ongeveer 300 bruggen en 18.000 scholen en, veel ziekenhuizen. Ruim 6 miljoen Pakistanen hadden humanitaire bijstand nodig. Door gebrek aan schoon drinkwater, medicijnen en onderdak grepen ziektes om zich heen. Negentigduizend mensen werden behandeld voor diarree, malaria, knokkelkoorts, tyfus en malaria. Ook in Afghanistan waren in 2022 zware overstromingen. Er kwamen mensen om, huizen werden verwoest, de oogst ging verloren, fruitbomen werden door de kracht van het water uit de grond gerukt. In 2024 leden het zuiden van Rusland en het noorden van Kazachstan onder de ernstigste overstromingen in 80 jaar. In Rusland werden meer dan 100.000 mensen geëvacueerd, in Kazachstan werden ruim 120.000 burgers in veiligheid gebracht. Tienduizenden huizen en veel industrieterreinen stonden onder water. Alles bij elkaar werden in Rusland bijna 200 plaatsen getroffen, verspreid over tientallen regio's. In de Chinese provincie Guangdong, in het zuidoosten van het land, veroorzaakte hevige regenval in 2024 zware overstromingen die ongeveer 127 miljoen mensen troffen. Een aantal kleinere steden stonden onder water. De zware overstromingen in 2024 vernietigde in Bangladesh 339.000 hectare agrarisch land en bracht 15 miljoen euro schade toe aan de visserij-industrie. Veel vee kwam om door de overstromingen, waardoor families achterbleven zonder bron van inkomsten [Volkskrant], [Weer on Line].

Het natte weer in 2015 in Zuid-Amerika, leidde tot de ernstigste overstromingen in 30 jaar. De orkanen die de Verenigde Staten treffen, leiden vaak tot overstromingen. De orkaan Harvey, die in 2017 Texas trof, ging gepaard met hevige stortregens, wat leidde tot overstromingen. De totale schade aan bebouwing, raffinaderijen en fabrieken bedroeg tenminste 125 miljard dollar. In 2021 zorgde de orkaan Ida voor hevige neerslag met talrijke overstromingen en modderstromen tot gevolg. Er vielen enkele tientallen slachtoffers te betreuren. Een aardverschuiving, die ontstond als gevolg van hevige regenval, heeft in 2023 in Ecuador tientallen huizen bedolven waarbij tenminste 60 mensen omkwamen. In 2024 werd Midden-Amerika getroffen door hevige regenval. In El Salvador kostte dat aan minstens elf mensen het leven. Zij kwamen om als gevolg van aardverschuivingen of door omgevallen bomen op wegen. Ongeveer negenhonderd mensen moesten worden geëvacueerd. In buurland Honduras werden meer dan 5000 mensen getroffen door overstromingen en moesten hun huis verlaten [Volkskrant], [Weer on Line].

De overstromingen in Australië in 2021, in het gebied rond Sydney, waren de zwaarste in 25 jaar. Op sommige plekken viel, in minder dan een week tijd, 900 mm regen en steeg het water meer dan 12 meter. Tienduizenden mensen werden geëvacueerd. In 2023 onderging Auckland in Nieuw Zeeland de natste dag ooit. Er vielen vier doden, wegen en spoorlijnen werden afgesloten vanwege het vele water [Volkskrant], [Weer on Line].

Verwachtingen voor de regenval

Het is zeer waarschijnlijk dat, bij extra opwarming van de aarde, de neerslag in de meeste gevallen heftiger zal worden en vaker zal voorkomen in de meeste regio's. Verwacht wordt dat rond 2080 vele miljoenen mensen met overstromingen te maken zullen krijgen. Overigens zijn de oorzaken van overstromingen niet altijd alleen maar een gevolg van klimaatverandering. Ook een slechte infrastructuur, bouwen op de verkeerde plaatsen en bodemdaling spelen een rol bij overstromingen [IPCC], [Volkskrant].