Hevige regenval, wateroverlast en overstromingen

Regenval en droogte

De kans op extreme regenval neemt door klimaatverandering. Warme lucht houdt meer water vast, elke graad opwarming betekent dat de atmosfeer 10% meer water kan opnemen. Bovendien stijgen wolken die meer water dan bevatten sneller op, waardoor ze sneller uitregenen en hun neerslag in kleiner gebied laten vallen. Deze lokale hevige regenval leidt tot wateroverlast in de vorm van onder andere overstromingen en aardverschuivingen, met alle gevolgen van dien.

De frequentie en intensiteit van zware neerslag zijn sinds het jaar 1950 toegenomen boven de meeste landoppervlakken. In Zuid-Azië, Oost-Azië en West-Afrika nemen de moessonregens toe als gevolg van opwarming door broeikasgasemissies. De toename van de wereldwijde landmoessonregens sinds 1980, is ook het gevolg van toenemende broeikasgas-concentraties. De toename wordt enigszins tegengegaan als gevolg van koeling door de, door de mens, veroorzaakte aerosolemissies in de 20e eeuw in Europa en Noord-Amerika. De heviger regenval, als gevolg van klimaatverandering, leidt tot overstromingen, bodemerosie en aardverschuivingen in gebieden op aarde, met ernstige gevolgen voor de menselijke samenleving. In andere gebieden, vooral in sommige tropische en subtropische regio's, zijn er langere en intensere perioden van droogte [IPCC].

Zware regenval wereldwijd

Onderstaande tabellen geven een overzicht van zware regenval die, de laatste jaren, diverse werelddelen heeft getroffen en wat de gevolgen van de regenval waren. Ook in Nederland komen sinds de jaren '80 meer heviger regenbuien voor dan vroeger.

Europa
Jaar Waar Gevolgen regenval
2002 Duitsland, stroomgebied Elbe zware regenval, overstromingen
2007 Engeland, stroomgebied Severn, Avon zware regenval, overstromingen
2012 Rusland, rond Zwarte Zee zware regenval, watersnoodramp
2013 Duitsland zware regenval, zware overstromingen
2013 Oostenrijk zware regenval, zware overstromingen
2013 Tsjechië zware regenval, zware overstromingen
2014 Engeland, zuiden zware regenval, overstromingen
2014 Servië zware regenval, overstromingen
2014 Bosnië-Herzegovina zware regenval, overstromingen
2015 Frankrijk, rond Cannes extreme regenval, 180 mm in enkele uren, overstromingen
2015 Engeland; Lancashire, Yorkshire, Lake District zware regenval, ergste overstromingen in 70 jaar
2016 Duitsland wolkbreuken, overstromingen, modderstromen
2016 Franrijk, rond Cannes noodweer, overstromingen
2016 Macedonië zware regenval, overstromingen
2017 Duitsland, midden en oosten zomer zeer nat, overstromingen, veel schade
2018 Franrijk, zuiden noodweer, overstromingen, wateroverlast
2018 Italië herfst; noodweer, overstromingen, aardverschuivingen
2019 Groot Brittannië Yorkshire, Wocestershire en Zuid-Wales zware regenval, overstromingen
2019 Franrijk, rond Beziers en Nice zware regenval, overstromingen, wateroverlast
2019 Spanje noodweer, buitensporig zware regenval, veel schade
2019 Italië hevige regenval, Venetië onder water, brug in A6 stort in
2019 Oostenrijk, Grossarltal noodweer, overstromingen, aardverschuivingen, wegen onbegaanbaar
2021 België, stroomgebied Maas, extreme regenval, overstromingen, veel schade
2021 Duitsland, stroomgebied Ahr, Ruhr, Erft, extreme regenval, overstromingen, veel schade
2021 Italië, Sicilië extreme regenval, 265 mm regen in twee dagen
2021 Oostenrijk noodweer, overstromingen, aardverschuivingen, wegen onbegaanbaar
2021 Turkije, noorden zware regenval, overstromingen, veel schade
2022 Griekenland, Kreta veel regen, lokaal 100 mm, overstromingen, wegen onbegaanbaar
2022 Italië, Ancona extreme regenval, in een paar uur één derde van de regen normaal voor een jaar
2022 Italië, eiland Ischia extreme regenval, aardverschuivingen en modderstromen
2023 Italië, Emilia-Romagna extreme regenval, in anderhalve dag de helft van de jaarlijkse hoeveelheid regen
2023 Spanje extreme regenval; overstromingen, veel schade
2023 Slovenië zware regenval, in 12 uur meer dan 200 mm, op sommige plaatsen 350 mm
2023 de Alpen zware regenval, in 24 uur meer dan 200 mm, lokaal 300 mm
2023 Noord-Frankrijk, België aanhoudende hevige regenval, wateroverlast, overstromingen
2023 Groot Brittannië zware regenval, 80 tot 100 mm, overstromingen
2024 Noord-Frankrijk, België aanhoudende hevige regenval in mei, beken en rivieren buiten hun oevers
2024 Zuid-Duitsland hevige regenval in juni, rivieren stroomden over, dammen en dijken braken door
2024 Zwitserland hevige regenval in juni, plaatselijk meer dan 100 mm in 24 uur, aardverschuivingen, modderstromen
2024 Italië stortregens in juli en augustus, overstromingen, modderstromen, veel schade

In 2019 stonden in Groot Brittannië, Yorkshire, Wocestershire en Zuid-Wales onder water door hevige regenval tijdens de storm Dennis. In Italië stond in 2019 heel Venetië onder water door hevige regenval, opstuwend water en de stijgende zeespiegel. Ook het gebied rond Turijn had last van hevige regenval. In 2021 veroorzaakte hevige regenval overstromingen in het stroomgebied van de Maas, de Ahr, de Ruhr en de Erft. Het noordoosten van België werd zwaar getroffen. In Luik in werd veel schade aangericht. Twaalf dagen hierna werd Dinant getroffen door hevige regenval. Modderstromen drongen huizen in, sleurde auto's mee en verwoestte wegen. In 2021 werd ook het westen van Duitsland bij Keulen zwaar getroffen. In datzelfde jaar werd in Italië het eiland Sicilië getroffen door hevige regenval. In twee dagen viel er 265 mm regen, bijna een derde van wat normaal in een jaar valt. Zware regenval in het noorden van Turkije leidde in 2021 tot hevige overstromingen. Watermassa's kolkten door de straten, vernielde wegen, bruggen, en huizen en sleepten van alles mee, van auto's tot bomen, dieren en huisraad. In Italië in de provincie Ancona kwam in 2022, op sommige plekken, twee keer zoveel regen naar beneden als anders in de hele zomer. Het waterpeil van de rivier de Misa steeg in een paar uur tijd van 21 naar 500 cm Hevige regenval op Ischia, een eiland voor de kust van Napels, leidde tot een enorme aardverschuiving. Het was de zwaarste regenval in 20 jaar tijd, in zes uur vielen er 12,6 cm regen. Het noorden van Italië werd in 2023 getroffen door hevige regenbuien. De stortregens volgden na maandenlange droogte, waardoor de grond het water minder goed kon absorberen. Meerdere rivieren traden daardoor buiten hun oevers. De schade liep op tot in de miljarden euro's. Ook het uitgedroogde Spanje werd in 2023 getroffen door zware regenval. Ondanks de stortbuien is Spanje op weg naar de droogste zomer sinds het begin van de metingen in 1961. Hoewel de buien lokaal verlichting bieden tegen de droogte, zijn er ook regio's waar het droog blijft [Volkskrant], [Weer on Line].

Afrika en het Midden-Oosten
Jaar Waar Gevolgen regenval
2008 Mozambique hevige regenval, overstromingen
2008 Sierra Leone hevige regenval, overstromingen en aardverschuivingen
2017 Sierra Leone extreem natte moesson, modderstromen
2018 Jordanië bij Dode Zee extreem zware regenval, vloedgolven
2019 Zuid-Afrika zware regenval, overstromingen
2019 Mozambique cycloon Idai, zware regenval, overstromingen
2019 Malawi cycloon Idai, zware regenval, overstromingen
2019 Zimbabwe cycloon Idai, zware regenval, overstromingen
2019 Iran zware regenval, overstromingen
2022 Zuid-Afrika hevige regenval, binnen 48 uur bijna de helft van de jaarlijkse hoeveelheid regen, overstromingen
2022 Niger, Nigeria enkele maanden hevige regenval, rivieren buiten hun oevers, overstromingen
2023 Zuid-Afrika hevige regenval, meer dan 200 millimeter op een dag, overstromingen
2023 Afrika, midden hevige regenval, overstromingen, aardverschuivingen
2023 Kenia hevige regenval, zware overstromingen
2024 Congo maanden van hevige regenval, rivieren buiten hun oevers, zware overstromingen
2024 Golfstaten zware regenval, in minder dan 24 uur 254 mm neerslag, overstromingen
2024 Soedan zware regenval in het noordoosten, damdoorbraak, vloedgolf

Hevige regenval leidde in 2008 tot overstromingen van de Zambezi rivier in Mozambique. In Jordanië leidde in 2018 extreem zware regenval, in de bergachtige omgeving van de Dode Zee, tot plotselinge optredende vloedgolven. De cycloon Idai heeft in 2019 zware verwoestingen aangericht in Mozambique, Malawi en Zimbabwe. De cycloon ging gepaard met hevige regenval. Door overstromingen kwamen grote gebieden, meer dan 3000 vierkante kilometer, onder water te staan. De regenval in Zuid-Afrika in 2022 was de zwaarste in ruim 60 jaar en leidde tot zware overstromingen. Bruggen stortten in, wegen werden verwoest en veel woningen gingen verloren, vooral in het oosten van het land. Hevige regenval leidde in 2023 in Rwanda en de Democratische Republiek Congo tot overstromingen, aardverschuivingen en modderstromen. In 2024 werden de Verenigde Emiraten en Oman getroffen door noodweer. In korte tijd viel er evenveel regen als er normaal in een jaar valt. De zware regenval leidde tot overstromingen [Volkskrant], [Weer on Line]

Azië
Jaar Waar Gevolgen regenval
2005 India, rond Mumbai hevige regenval, overstromingen, veel schade
2007 India, noordoosten hevige regenval, overstromingen, modderstromen
2007 Nepal hevige regenval, overstromingen, modderstromen
2007 Bangladesh hevige regenval, overstromingen, modderstromen
2010 Pakistan watersnoodramp, een vijfde deel van het land onder water
2012 Filipijnen tyfoon Bopha, hevige regenval, aardverschuivingen en overstromingen
2012 China noodweer, zware overstromingen
2013 India, noorden zwaarste regenval sinds tachtig jaar
2013 Indonesië hevige regenval, overstromingen, wateroverlast in hoofdstad Jakarta
2013 China noodweer, zware overstromingen
2015 India, zuiden zware regenval, overstromingen
2015 Birma hevige regenval, overstromingen, verschillende plaatsen verwoest
2015 Japan tyfoon Etau, ongekende regenval, overstromingen
2015 China noodweer, zware overstromingen
2016 China, stroomgebied Yangtze extreme regenval, hevigste overstromingen sinds 1998
2017 China, provincie Hubei extreme regenval, overstromingen
2018 India, zuidwesten extreme moessonregens, wegen bruggen en huizen verwoest
2018 Japan hevige regenval, watersnoodramp, rivieren traden buiten hun oevers, overstromingen in het zuidwesten van Japan
2019 Indonesië hevige regenval, overstromingen, wateroverlast in hoofdstad Jakarta
2019 Japan hevige regenval, watersnoodramp
2019 China, noordoosten zware regenval, watersnoodramp
2019 Papoea Nieuw-Guinea hevige regenval, overstromingen
2020 Japan, eiland Kyushu ongekend noodweer met hevige slagregens, overstromingen en aardverschuivingen.
2020 China hevige regenval, 400 rivieren overstroomden in vrijwel het hele land
2021 India heftigste regenval in de laatste 40 jaar, overstromingen
2021 China, provincie Henan zwaarste regenval in 100 jaar, overstromingen
2021 China, provincie Shanxi hevige regenval, zware overstromingen
2022 Indonesië, noorden Sumatra hevige regenval, meerdere rivieren traden buiten hun oevers
2022 India, noorden aanhoudende regenval en overstromingen, een van de ergste watersnoodrampen
2022 Pakistan overstromingen door hevige moessonregens en smeltende gletsjers, een derde van het land stond onder water
2022 Afghanistan overstromingen door hevige regenval
2022 Filipijnen extreme regenbuien, schade geschat op 23 miljoen euro
2022 Pakistan overstromingen door hevige moessonregens en smeltende gletsjers, een derde van het land stond onder water
2023 Japan, zuidwesten hevige regenval, 80 mm/uur, overstromingen
2023 India, noorden zware moessonregens, bijna 400 mm in 24 uur, overstromingen en aardverschuivingen
2023 Myanmar zware regenval, in 24 uur plaatselijk 200 millimeter, een record voor oktober.
2024 Indonesië, Sumatra zware regenval, overstromingen en aardverschuivingen
2024 Rusland, Kazachstan zware regenval, veel smeltwater door hoge temperaturen, ernstigste overstromingen in 80 jaar
2024 China, provincie Guangdong zware regenval, overstromingen
2024 India en Bangladesh dagen van hevige moessonregens, heftigste overstromingen in jaren, modderstromen en aardverschuivingen

De watersnoodramp die Pakistan in 2010 trof heeft tot een grootschalig herbebossingsprogramma geleid. Tot 2023 worden ruim tien miljard bomen geplant. De bossen slaan CO2 op, houden water vast en remmen overstromingen af. Ook China kampt enerzijds met overstromingen en anderzijds met droogte die een bedreiging kunnen vormen voor de voedselvoorziening. Als gevolg van extreme regenval en een zware tyfoon vonden in het stroomgebied van de Yangtze in 2016 de hevigste overstromingen plaats sinds 1998. In 2020 viel in Bhutan, Bangladesh, Noordoost-India, Myanmar en Nepal meer dan 200 mm regen in 24 uur. Ook in 2020 werd het eiland Kyushu in Japan getroffen door ongekend noodweer met hevige slagregens. Er werd een recordhoeveelheid van 98 mm regen per uur gemeten. Ook in 2020 kampte China met de hevigste regenval in 30 jaar. Nooit eerder, sinds de start van de metingen in 1961, werden op zoveel plekken, zulke hoge waterniveaus gemeten. De regenval in 2021 in India rond Mumbai (Bombay) was de heftigste in de laatste 40 jaar. De zware regen leidde tot overstromingen die veel schade veroorzaakten. In 2022 werd Pakistan getroffen door zware moessonregens met als gevolg de zwaarste overstromingen in de recente geschiedenis van Pakistan. Het regende in de zuidelijke provincies 7 tot 8 keer meer dan normaal tijdens de maand augustus. Normaal valt er in 141 mm nu was dat 372 mm. Rivieren traden buiten hun oevers door een combinatie van veel regen en, door hoge temperaturen, snel smeltende gletsjers. De schade was enorm en bedroeg minstens 30 miljard dollar. Pakistan denkt 16 miljard dollar nodig te hebben voor de wederopbouw van het land. In 2024 veroorzaakten hevige regenval en grote hoeveelheden smeltwater zware overstromingen in het zuiden van Rusland en het noorden van Kazachstan. De grote hoeveelheden smeltwater waren het gevolg van ongewoon hoge temperaturen in het Oeralbergte. De waterstanden in de rivieren bereikten recordhoogten. In de Chinese provincie Guangdong, in het zuidoosten van het land, traden in 2024 door zware regenval grote rivieren en meren buiten hun oevers. Er werden waterstanden bereikt die slechts eens in de vijftig jaar voorkomen. Ze veroorzaakten gevaarlijke overstromingen [Volkskrant], [Weer on Line].

Noord- en Zuid-Amerika
Jaar Waar Gevolgen regenval
2016 Zuid-Amerika veel regen, ernstigste overstromingen in 30 jaar
2016 Verenigde Staten, Louisiana zware regenval, overstromingen
2017 Verenigde Staten, Texas orkaan Harvey, stortregens, overstromingen
2019 Zuid-Amerika, Rio de Janeiro dagenlange hevige regenval, op sommige plaatsen meer dan 31 cm regen in 24 uur, overstromingen
2019 Verenigde Staten, Washington noodweer, overstromingen
2021 Verenigde Staten, Louisiana orkaan Ida, hevige neerslag, tornado's, talrijke overstromingen en modderstromen
2021 Verenigde Staten, New Jersey en New York noodweer, wateroverlast, metroverbindingen onder water, uitval treinen en vluchten
2022 Suriname maanden aanhoudende hevige regenval, zware overstromingen, grote delen van het land staan blank
2023 Brazilië extreme regenval, lokaal 630 mm in een dag, overstromingen en aardverschuivingen
2023 Ecuador extreme regenval, aardverschuivingen, huizen bedolven, infrastructuur verwoest
2023 Haïti zware regenval, grootschalige overstromingen, aardverschuivingen en modderstromen
2023 Verenigde Staten, Kentucky record regenval, lokaal bijna 300 mm in 24 uur, overstromingen
2023 Verenigde Staten, stad New York zware regenval, overstromingen
2023 Dominicaanse Republiek zware regenval, lokaal zelfs meer dan 300 millimeter per etmaal
2024 Brazilië, zuidoosten hevige regenval, lokaal in 24 uur ruim 300 millimeter neerslag, overstromingen en aardverschuivingen
2024 Midden Amerika hevige regenval in El Salvador en Honduras, aardverschuivingen

Orkanen gaan vaak ook gepaard met zware regenval en overstromingen. In 2017 werd, in de Verenigde Staten, de staat Texas getroffen door de orkaan Harvey. Deze orkaan verplaatste zich heel langzaam waardoor het langdurig bleef regenen en de hoeveelheid regen plaatselijk sterk toenam. De orkaan bleef uiteindelijk drie dagen boven Houston hangen met stortregens, die tot overstromingen leidden. In 2021 hield de orkaan Ida huis in Louisiana. De orkaan ging gepaard met hevige neerslag, tornado's en talrijke overstromingen en modderstromen. De uitlopers van de orkaan Ida hebben in de staten New Jersey en New York tot noodweer en wateroverlast geleid [Volkskrant], [Weer on Line].

Australië en Nieuw Zeeland
Jaar Waar Gevolgen regenval
2011 Australië zware regenval, veel schade
2011 Nieuw Zeeland zware regenval, veel schade
2019 Australië, noordoosten zware regenval, zwaarste overstromingen in jaren
2021 Australië, rond Sydney zware regenval, zwaarste overstromingen in 25 jaar
2022 Australië, oosten hevige regenval, overstromingen
2022 Australië, zuidoosten twee dagen hevige regenval, hoge waterstanden in rivieren, overstromingen
2023 Nieuw Zeeland, Auckland ernstig noodweer, 249 millimeter regen, overstromingen en aardverschuivingen.

Naast ernstige droogte met bosbranden tot gevolg, heeft Australië ook te kampen met hevige regenval met als resultaat overstromingen. Bij hevige regenval, in 2022 in het zuidoosten, stond het water in sommige rivieren hoger dan ooit. Het waterpeil van de rivier Goulburn, ongeveer 100 kilometer ten noorden van Melbourne, oversteeg de recordhoogte van 7,64 meter die in 1974 werd gemeten. In 2023 onderging Auckland in Nieuw Zeeland de natste dag ooit, in een dag viel 249 millimeter regen [Weer on Line].

Gevolgen voor de menselijke samenleving

In alle bovengenoemde gebieden had de bevolking ernstig te leiden onder de hevige regenval. De mensen ter plaatse werden getroffen door overstromingen, modderstromen en aardverschuivingen. Er vielen veel dodelijke slachtoffers door de regenval.

Verwachtingen voor de regenval

De hoeveelheid water, die lucht maximaal kan bevatten, neemt met ongeveer 7% toe als de temperatuur een graad stijgt. Het is daardoor zeer waarschijnlijk dat, bij een extra opwarming van de aarde, de neerslag in de meeste gevallen heftiger zal worden en vaker zal voorkomen in de meeste regio's. De neerslag zal naar verwachting toenemen in de hoge breedtegraden, de equatoriale Stille Oceaan en delen van de moessongebieden, maar nemen af over delen van de subtropen en beperkte gebieden in de tropen. Het deel van de wereldwijde gebieden, dat waarneembare stijgingen of dalingen van de seizoensgemiddelde neerslag zal ondervinden, zal naar verwachting toenemen. De moessonneerslag zal naar verwachting op middellange tot lange termijn op wereldschaal toenemen, in het bijzonder in Zuid- en Zuidoost-Azië, Oost-Azië en West-Afrika, met uitzondering van de verre westelijke Sahel. Het moessonseizoen zal naar verwachting later beginnen in Noord- en Zuid-Amerika en West-Afrika en later eindigen in West-Afrika. Voor West-Europa wordt verwacht dat er vaker extreme regenval zal voorkomen; dit zal leiden tot ernstige overstromingen. De kans op een dergelijke extreme gebeurtenis is door klimaatverandering met een factor 1,2 tot 9 toegenomen. De intensiteit van de regenval is met 3 tot 19% toegenomen [IPCC], [Volkskrant].