Stijgende temperaturen

Temperaturen wereldwijd

De minimum en maximum temperaturen zijn over de hele wereld aan verandering onderhevig. Het is vrijwel zeker dat hete extremen (waaronder hittegolven), sinds de jaren 1950, vaker en met een hogere intensiteit voorkomen in de meeste landregio's, terwijl koude extremen (waaronder koude golven) minder frequent en minder ernstig zijn. Met een hoge betrouwbaarheid is vastgesteld dat de, door de mens veroorzaakte, klimaatverandering de belangrijkste oorzaak is van deze veranderingen. Dit heeft gevolgen voor de menselijke samenleving [IPCC].

Sommige recente hete extremen, die zijn waargenomen in het afgelopen decennium, zouden uiterst onwaarschijnlijk zijn geweest zonder menselijke invloed op het klimaatsysteem. Er worden de laatste jaren voortdurend allerlei temperatuurrecords gebroken. Van de afgelopen 170 jaar werden 19 van de 20 warmste jaren gemeten na 2000. Het jaar 2016 was het warmste jaar sinds 1880. Juli 2015 was de warmste maand ooit gemeten sinds 1880. Verder was in 2015 de gemiddelde temperatuur op aarde voor het eerst een graad hoger dan de gemiddelde temperatuur van 1880. De heetste plek op aarde is Dasht-E Lut in Iran, in de woestijn daar werd in 2014 een temperatuur van 61 ^oC gemeten [Volkskrant], [IPCC].

De stijging van de gemiddelde temperatuur is niet overal op aarde hetzelfde. De gemiddelde temperatuur in het Noordpoolgebied stijgt bijna tweemaal zo snel als in de rest van de wereld, terwijl de temperatuur in het Zuidpoolgebied nauwelijks omhoog gaat. Samenhangend daarmee is vastgesteld dat de ijsmassa's rond de Noordpool sterk afnemen. De temperaturen in de noordelijke permafrostgebieden stijgen sinds 1980. Het oppervlak aan bevroren grond is met 7% afgenomen. Door de hogere temperatuur op aarde verdampt meer water, waardoor het in sommige regio's droger wordt, terwijl andere regio's extreme regenval ondervinden [Volkskrant], [IPCC].

Hittegolven wereldwijd

De lengte en frequentie van hittegolven is sinds 1950 wereldwijd toegenomen onder andere in Europa, Azië en Australië. Onderstaande tabellen geven een overzicht van de hittegolven die, de laatste jaren, de diverse werelddelen hebben getroffen. Ook Nederland werd getroffen door een aantal hittegolven [Volkskrant].

De maand juni 2019 was in Europa een graad warmer dan de warmste maand tot dusver gemeten. In juni 2019 heerste er in Spanje een hittegolf met hoge temperaturen. Ook in Duitsland, Frankrijk en Tsjechië was het uitzonderlijk warm in 2019. In Frankrijk werd de hoogste temperatuur ooit voor juni gemeten: 45,9 graden. De winter van 2019/2020 was in Europa de warmste sinds 1850; de gemiddelde temperatuur was 1,4 graad hoger dan het record van 2015/2016. Een hittegolf in 2021 die meer dan een week duurde teisterde het zuidoosten van Europa; Griekenland, Turkije, Italië en Albanië. Griekenland leed onder twee extreme hittegolven. De tweede duurde meer dan drie weken en verbrak het nationaal het record met een maximumtemperatuur van meer dan 47 graden. In Europa sneuvelde een hitterecord; op Sicilië steeg de temperatuur tot bijna 49 ^oC [Volkskrant].

In 2019 bereikte de temperatuur in Australië een recordhoogte van 47,7 graden, de temperatuur 's nachts kwam niet onder de 36 graden. Van de tien heetste jaren in Australië vonden er acht plaats in de afgelopen dertien jaar. In 2021 heerste er een hittegolf in het westen van Canada en het noordwesten van Amerika. De hitte, de droogte en de krachtige wind leidde tot hevige bosbranden [Volkskrant].

De hittegolven hebben ernstige gevolgen voor de menselijke samenleving onder andere door het toenemen van bosbranden. De frequentie van hittegolven is regionaal toegenomen [Volkskrant], [IPCC].

De verwachting voor de komende jaren

Voor de komende jaren voorspellen de klimaatmodellen dat de hierboven genoemde trends zich zullen doorzetten. Indien geen maatregelen worden genomen om de uitstoot van broeikasgassen te beperken, zullen hittegolven meer voorkomen. De mediterrane landen krijgen, naar alle waarschijnlijkheid, steeds vaker te maken met extreme hitte door klimaatverandering. De ijsmassa's op de Noordpool, op Groenland en op de Zuidpool zullen verder afnemen. De zeespiegel zal daardoor stijgen. Sommige modellen voorspellen dat het ijs in het Noordpoolgebied in de late zomer rond het midden van deze eeuw geheel verdwenen zal zijn. Als het afsmelten van het sneeuw- en ijsdek op Groenland zich doorzet dan zal na 2100 de zeespiegel met 7 meter stijgen. Een ander gevolg van temperatuurverhoging kan zijn dat de circulatie van de oceaanstromingen gaat wijzigen. Het wordt zeer waarschijnlijk geacht dat de warme golfstroom met gemiddeld 11% tot 34% zal afnemen, afhankelijk van de temperatuurstijging. Dit betekent een verlaging van de gemiddelde temperatuur in Europa. Maar het is niet waarschijnlijk dat deze afkoeling groter is dan de stijging van de temperatuur als gevolg van het broeikasgaseffect [IPCC].